Ingen Raem, Ingenraem, Eijgenraem / Engenraem
De wetenschap dat de naam ' Eijgenraem 'is voortgekomen uit de 16e eeuwse naam 'Ingenraem' heeft tot geheel nieuwe inzichten geleid wat betreft de betekenis van de naam. In het verleden is serieus gedacht aan een connectie met “glazen ramen”, zoals deze in de glastuinbouw gebruikt worden. Ook de weversramen van de lakennijverheid, waarbij in Den Haag een onderscheid is ontstaan tussen eygen ramen en gemeene ramen ( gezamenlijke ramen), zijn als een mogelijke bron van de familienaam beschouwd. . Voor anderen was “Eijgenraam” een verbastering van het vermeende oorspronkelijke “Eggeraam”, ook het familiewapen-ontwerp is hierop gebaseerd..
Het Meertens instituut in Amsterdam geeft nog weer een andere betekenis:
| Eijgenraam (y) > | Eigenraam |
| Ingram |
Deze naam wordt wel verklaard uit de voornaam Ingelram of Engelram, welke Germaanse naam zou refereren aan de volksnaam de Angelen en als tweede lid het woord hrabna = 'raaf' bevat.
kenmerken: patroniem en oude spelling.
De naam Ingenraem komt in de database van het Meertens instituut niet voor.
De familie Ingenraem kwam in het begin van de 17e eeuw vanaf Arcen in Limburg naar Den Haag.
Reeds na 1 generatie veranderde de naam in Den Haag door nog onbekende oorzaak in 'Eijgenraem' en korte tijd later voor een gedeelte van de nakomelingen naar 'Engenraam'.
In Amsterdam waar rond 1629 oa de schilder Matheus Ingenraem 'de Jonge’ aktief is, blijft de naam Ingenraem onveranderd, voor zover nu bekend zijn er tot het jaar 1858 vermeldingen in de DTB registers.
De cultuur van het voormalige woongebied tussen Rijn en Maas, met name het Niederrhein gebied met plaatsen als Kevelaer, Straelen en Xanten, maar ook de provincie Limburg, geeft opvallende aanknopingspunten waardoor de oorspronkelijke familienaam hier naadloos lijkt te passen.
Zo komt de naam ‘Ingenraem’ er in diverse varianten veelvuldig voor.
Zelfs ook treft men alleen de aanhef ”Ingen” aan, of het soortgelijke ” Angen”, die gevolgd worden door een (woon)plaatsaanduiding zoals ’Haag’ of ‘Veld’.
De naamaanhef "Ingen" of "Angen" blijkt in de oude Niederdeutsche of Niederfrankische taal van het Niederrheingebied en ZO Nederland heel gebruikelijk, en betekent ”in de, in het “ of “ aan het' en 'aan de”, en wordt gevolgd door de woonplaats of de plaats van herkomst, in dit geval Raem. De bekende achternaam Angenent betekent dus 'an dem Ende' ( aan het eind). Hierop aansluitend heeft de naam Ingenraem de betekenis van ' in dem Raem’ ( in het Raam ). Uit het voorgaande blijkt ook dat de naam een toponiem is en geen patroniem; de naam geeft immers een woonplaats aan.
Het begrip Raem ( heden ten dage in het Duitse taalgebied: Rahm ), had in deze streek een totaal andere betekenis dan datgene waar we tot voor kort aan hebben gedacht
Raem is een aanduiding voor ”drassige, laaggelegen grond of dal”
Deze betekenis is in ons land niet of nauwelijks als zodanig bekend, maar werd in het Niederrheinland gebruikt als aanduiding van gebieden van moerassig laagland.
Der Name des Ortes, der in früheren Zeiten auch mit einem Dehnungs-e (Raem) geschrieben wurde, geht auf das altniederfränkische/altniederdeutsche Raem zurück, das sumpfiges Gelände bedeutet.
[So sprach man früher davon, dass man im Rahm oder in dem Rahm wohnte.] .
Interessant is dat op slechts ca 15 km ten oosten van Arcen (L), de woonplaats van de familie Ingenraem rond 1610; bij Aldekerk het boerendorpje Rahm ( ook genoemd Raam, Raeme Niederungen) is gelegen, inderdaad in een laaggelegen dal wat in het verleden moerassig was, tussen het Aldekerker en het Stendern veld.
[Rahm ist eine Bauernschaft, die zur Gemeinde Kerken gehört. Außerdem bezeichnet Raam, Raame, Raeme Niederungen, mit einer Wasserfläche, einem Sumpf oder einem Wiesenstrich. Die Bauernschaft Rahm bei Aldekerk zieht sich an einem Tal zwischen dem Aldekerker und dem Stendern Feld entlang und war früher sumpfig.]
Ook iets verderop in Duitsland , bij Kamp-Linthorst is sprake van een Raem, nl “Diepraem” en bij het plaatsje Eyll ook nog “Jockraem”. (www.diepraam.nl)
In de omgeving van het natuurgebied "De Peel" (NL) bevinden zich twee beekjes met de naam 'Raam' nl de Oeffeltse- en de Graafsche Raam die afwateren naar de Maas, ook deze waterlopen lijken hun naam te ontlenen aan de ter plaatse in het verleden moerassige bodem.
Duisburg en Dortmund hebben beiden een stadswijk met de naam Rahm
Ook Haaren en Uden in Brabant hebben een " Raam."
In West-Nederland echter, heeft een zogenoemde "Raamstraat" of "Raam" veelal een relatie met de locatie van de weversramen van de lakennijverheid in het verleden.
03.Regesten, Archief van Roermond
1454A. 1400 augustus 23.
des neesten dages na sente bartholomeusdage apostoli
Arnolt, heer te Wachtendonck, verkoopt aan Elbert van Eyll Evertszoon
de hof in Aldekerk ingen Raem, genaamd Bachueshof in
de honschap van Steynden.
Oorkonders: voogd en richter en gemene schepenen van Geldernland.
Scheres 1576.
1454B
Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap
Dijckmans goedt bij der Alder- karcken Ingen Raem gelegen tot GR 1498. Wolter van Eijls kinderen beleent 20 ap. 1542. Haer hulder is Cornelis van Bodbergen, ende Sophia van Bo- nenburgh van Honsten, weduwe Wolters behelt tucht.
In de streektaal van zuidoost Nederland en het aangrenzende deel van Duitsland kan de voorzetsel-lidwoordcombinatie 'in de(n)' in woonplaatsbepalingen 'in gen' worden.
• Zulke veldnamen (met voorzetselbepaling) schijnen bijzonder talrijk te zijn in Zuid-Limburg (o.a. Aan de Kerk, te Geulle). Dergelijke voorzetselbepalingen zijn aldaar ook zeer gewoon, als het znw. het land zelf aanduidt, bv. Op den Drees. Het is bekend dat het bepaalde lidwoord aldaar na voorzetsel en voor plaats- en zaaknamen vaak optreedt in de vorm gen. Zo ook in veldnamen, bv. In gen Dal [Schönfeld-1980, p 126].
• Bezeichnend für das Land zwischen Rhein und Maas (Limburg, z.T. Gelderland - Aachen, Jülich, Niederrhein) sind die Namen mit vorgesetztem Ingen- (= in dem) und Angen- (= an dem) wie Ingenbroich, Ingenohl, Ingendael, Ingenhaag, Ingebos, Ingenkamp, Ingarden, Ingenhove, Angenendt [Bach-1952, I-1, p 487].
• Bijzonder interessant voor de karakteristiek lijkt mij het gebruik van het lidwoord gene. In afwijking van bv. Heinrichs (e.a.), mede na kennis genomen te hebben van de afweging bij Wynants, geloof ik nog steeds dat dit woord identiek is met nl. gene (hgd. jener). Het komt nl. vrijwel alleen voor na voorzetsels in een locale betekenis maar dan toch ook weer niet in alle gevallen. (...) Terloops zij opgemerkt dat dit systeem aanleiding heeft gegeven tot persoonsnamen van het type Aangenent en Ingenhousz. Deze hebben echter de eigenaardigheid dat achter de beginvocaal niet n+g maar [fonetisch teken voor ng-klank] volgt ...
[A. Weijnen, 'Een stap naar de oostgrens van de zuidoostelijke dialecten', in: Feestbundel D.P. Blok, Hilversum 1990, p 371].
• [Jan Segers, 'Het gen-partikel in plaats-en familienamen', in: Veldeke Jaarboek (2008-2009), p 92-97].
Bron: Meertens instituut.
Heiligen Hauschen te Rahm
Zeer veel familienamen zijn van toponiemen (aardrijkskundige namen) afgeleid. Deze namen geven aan waar men vandaan kwam (herkomstnamen), welk gebied of landgoed men bezat of beheerde, of welke huizen men al dan niet met bijhorend land in eigendom of huur had.Bij deze laatste groep duiden de namen tevens aan waar men woonde. (Straatnummers waren immers nog niet ingevoerd!) Dit type naam wordt dan ook wel met de term 'adresnaam' van de herkomstnamen onderscheiden. Herkomstnamen gaan voornamelijk terug op namen van steden, dorpen en landen; adresnamen op microtoponiemen: namen van huizen, velden, waterlopen, straten. De elite die zich naar haar bezittingen noemde, plaatste zich als het ware tussen deze categorieën in.
• [Brouwer-1965]
• [R.A. Ebeling, 'Oorspronkelijk duitse familienamen in Noord- en Oostnederland', in: DMB 34 (1983), p 119-132].
• [Claes-1983].
• "Het onderzoek naar de oorspronkelijke betekenis van een plaatsnaam dient altijd uit te gaan van de vroegste vermeldingen van die naam in de schriftelijke bronnen. Er kan soms een aanzienlijk verschil bestaan tussen de vorm van het toponiem op het moment van zijn ontstaan en die waaronder hij nu in dialect of standaardtaal bekend is. Hoe ouder de attestatie, hoe dichter hij bij het moment ligt waarop de naam is gevormd en hoe groter de kans om daardoor het woord of de woorden te kunnen identificeren die aan die vorming ten grondslag hebben gelegen. Oude vermeldingen kunnen ons bovendien dikwijls helpen meer inzicht te krijgen in de ontwikkeling die een naam heeft ondergaan sinds het het moment van de naamvorming" [R. Rentenaar, 'Over de plaatsnaam Baarn', in: Van Baerne tot Baarn, Baarn 1999, p 16.]
Weeze, taufen
an gen Rhaem
Kevelaer, taufen, RK Antonius: 1647-1682.
aen gen Ende 1671 1671 aen gen Endt 1744 1711 1675 1652 1652 aen gen Raem 1659 aen gen Raey 1659 Ingenraem 1676 ingen Raem 1693 en 1665in gen Erff 1663 ingen Haeg 1683 Ingen Veldt 1683 Ingensingendonck 1793 1775 1774 1765 1764 1763 1759 1756 1755 1738 1737 1737 1736 1736 1736 1736 1734 1733
Kamp rk. St. Joseph 1647-1851) bevat oa de volgende familienamen:
in der Furth 1835 in gen Asdonck 1648 in gen Haag 1817 in gen kleinen Raij 1671 in gen Rahm 1652 in gen Straet 1662 Diepraams 1659 Dieprahms 1723 1689Jockrahm 1839 1818 1829 1840 1827 1823 1827 1816 Jockram 1832 1830 1847 1811
Büderich(Moers) Sterben rk. St. Peter 1715-1768)
in gen Laat 1728 in gen Raam 1734 1724 1724 in gen Raem 1751 in gen Rahm 1727 1727 1725 in gen Sand 1717 in gen Sandt 1758 1757 1757 1750 1750 1749 1721 1719Ingenraem 1740 1740 1740 1740 Ingenraems 1760 Ingensand 1759 1759 1759 1759 1746 1725 Ingensandt 1751 1751 1749 1734 1734 1729 1728 1727